Jaki jest podział spółek? Czy spółki osobowe mogą mieć status spółki w organizacji?

Zarówno spółki kapitałowe, jak i spółki osobowe zostają tworzone w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Mimo że działalności obu rodzajów spółek regulowane są tą samą ustawą, to różnią się specyfiką swojego funkcjonowania. Dziś skupimy się na zaznaczeniu różnic w działalności spółek kapitałowych i osobowych.

Spółki prawa handlowego – podział

Spółki prawa handlowego uregulowane są w Kodeksie spółek handlowych. Ustawa dzieli je na
spółki osobowe:

• jawną,
• partnerską,
• komandytową,
• komandytowo-akcyjną,

spółki kapitałowe:

• z ograniczoną odpowiedzialnością,
• akcyjne.

Filarem spółek osobowych są wspólnicy, ich wzajemne zaufanie i osobiste zaangażowanie w działalność spółki. Rolę wspólników w spółkach osobowych podkreśla też fakt, że zmiana bądź przystąpienie nowego wspólnika do spółki (z wyjątkiem spółki komandytowo-akcyjnej) często wiąże się z koniecznością załatwienia wielu formalności.

Za to zmiana składu wspólników w spółce kapitałowej – po krótce – ogranicza się do sprzedaży bądź nabycia udziałów. Ponieważ w spółkach kapitałowych najważniejsze znaczenie przypisywane jest kapitałowi – zgromadzonym środkom pieniężnym, nieruchomościom itd. Ponadto – spółkę osobową może utworzyć co najmniej dwóch wspólników. Spółkę kapitałową może założyć nawet jeden wspólnik – np. jednoosobową spółkę z o.o.

Warto wspomnieć, że niektóre osoby błędnie przypisują spółki prawa cywilnego do spółek osobowych. Pomyłka wynika prawdopodobnie z zaszłości etymologicznych słów, co nie zmienia faktu, że spółki prawa cywilnego nie należą w ogóle do spółek osobowych, a szerzej na ich temat można przeczytać tutaj.

Spółki kapitałowe i osobowe a ich osobowość prawna

Spółki osobowe nie mają osobowości prawnej, określane są jako „ułomne osoby prawne”. Jak wynika z art.8 § 1. Kodeksu spółek handlowych, spółki osobowe mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywane. Natomiast spółki kapitałowe mają osobowość prawną od momentu wpisania do Krajowego Rejestru Sądowego.

Spółki „w organizacji”

Termin spółki w organizacji dotyczy wyłącznie spółek kapitałowych. Nazywa się tak spółki w okresie od zawarcia umowy spółki z o.o. (albo zawiązania spółki akcyjnej) do momentu wpisu do rejestru. W tym czasie spółki funkcjonują jak „ułomne osoby prawne”. Uściślając, warto podkreślić zasadniczą różnicę:

• spółki osobowe formalnie rozpoczynają funkcjonowanie jako „ułomne osoby prawne” z chwilą wpisania do KRS-u i ten status nie zmienia się przez cały okres istnienia spółki,
• spółki w organizacji (z o.o. albo s.a.) funkcjonują jako „ułomne osoby prawne” w okresie przejściowym – pomiędzy zawarciem umowy spółki a wpisaniem do rejestru, kiedy to zyskują pełną osobowość prawną.

Podsumowując – spółki osobowe mogą dokonywać różnych czynności prawnych dopiero od chwili wpisania do rejestru, a spółki kapitałowe mogą prowadzić działania już od momentu zawarcia umowy.

Reprezentacja i prowadzenie spraw spółki

W spółkach osobowych to wspólnicy reprezentują i prowadzą sprawy spółki. Jednakowoż reprezentowaniem i prowadzeniem spraw spółki kapitałowej zajmują się specjalnie powołane do tego organy. Decydującą rolę mają tutaj członkowie zarządu, wśród których mogą być (lecz nie muszą) znajdować się wspólnicy spółki.

Spółki kapitałowe i spółki osobowe a odpowiedzialność za zobowiązania spółki

Odpowiedzialność finansowa w spółkach osobowych różni się nieco w zależności od rodzaju spółki, jednak jako podstawową zasadę można przyjąć, że wspólnicy spółki osobowej odpowiadają za jej zobowiązania solidarnie całym swoim majątkiem.

Nie oznacza to jednak, że wierzyciel spółki może od razu egzekwować swoich roszczeń z majątku wspólnika. Art. 31 § 1. Kodeksu spółek handlowych mówi, że wierzyciel spółki może prowadzić egzekucję z majątku wspólnika w przypadku, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.

Wynika z tego, że dopiero kiedy majątek spółki okaże się niewystarczający na pokrycie długu, to wierzyciel ma prawo dochodzić swoich należności z majątku wspólników. Co istotne, zgodnie z art. 32. K.s.h., wspólnik w spółce osobowej, odpowiada wraz z innymi wspólnikami, za wszystkie zobowiązania spółki od momentu jej zarejestrowania. Nawet powstałe w czasie, zanim został wspólnikiem w spółce.

Powyższe stoi w przeciwieństwie do spółek kapitałowych, gdzie zasadniczo odpowiedzialność wspólników (udziałowców) ogranicza się do wniesionych wkładów. Jednakże, w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki będzie bezskuteczna, członkowie zarządu mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności. W spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością członek zarządu może (zgodnie z Art. 299 § 2. K.s.h.) zostać zwolniony z tej odpowiedzialności, jeżeli wykaże, że:

• we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu albo,
• że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy albo,
• że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody.

Opodatkowanie spółki

Wspólnicy spółki osobowej opodatkowani są podatkiem od osób fizycznych. Spółka sama nie płaci podatku dochodowego. Zupełnie inaczej jest w spółkach kapitałowych, gdzie występuje tzw. podwójne opodatkowanie. Spółka ma osobowość prawną, dlatego zobowiązana jest płacić podatek od osób prawnych (CIT). Następnie, od dywidend wypłacanym wspólnikom, pobierany jest podatek dochodowy od osób fizycznych.