Wolne zawody – czym są i jaką formę opodatkowania dla nich wybrać?

Pojęcie „wolny zawód” od lat funkcjonuje w języku potocznym i prawnym. Bywa jednak interpretowane zbyt szeroko. Powszechnie kojarzone jest z wolnymi strzelcami: pisarzami, dziennikarzami, artystami oraz architektami, lekarzami czy przedstawicielami zawodów prawniczych. Co z tego jest prawdą? Zobacz, co mówi o tym polskie prawo i jaką formę opodatkowania wybrać, będąc przedstawicielem wolnego zawodu.

Istnieje wiele list wolnych zawodów, tworzonych pod względem prawnym oraz podatkowy. Mówiąc o katalogu wolnych zawodów nie sposób pominąć ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym oraz wytycznych Trybunału Konstytucyjnego i to na nich się skupimy.

Wolny zawód według ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym

Za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności pozarolniczej bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu.

Taką definicję podaje znowelizowana z końcem minionego roku ustawa. Lista wolnych zawodów ujętych w niej jest długa i określa stanowiska, na których często, choć nie zawsze, podejmuje się pracy na umowie innej niż etat

Do najpopularniejszych należą zawody medyczne (lekarz, pielęgniarka, położna czy fizjoterapeuta), prawnicze (notariusz, adwokat), usługi doradztwa (rzeczoznawcy, doradcy podatkowi) oraz tłumacz, architekt czy księgowy. Ważne jest dodatkowo, by działalność ta nie była wykonywana na rzecz osób prawnych tylko i wyłącznie na rzecz osób fizycznych-konsumentów.

Wolny zawód według Trybunału Konstytucyjnego

Do definicji wolnego zawodu odnosi się również Trybunał Konstytucyjny. Według jego wytycznych „wolny strzelec” działa na własny rachunek i świadczy wyspecjalizowane usługi na wysokim poziomie. TK określił trzy podstawowe warunki, które definiują pracę przedstawicieli wolnych zawodów:

  • swobodny dostęp do wykonywania zawodu, pod warunkiem posiadanego talentu i kwalifikacji;
  • rzeczywista możliwość wykonywania swojego zawodu na własny rachunek;
  • brak rygorów podporządkowania przy wykonywaniu zawodu, charakterystycznych dla świadczenia pracy.

Brak jednej wspólnej definicji

Choć pojęcie to używane jest w języku prawnym, nigdy nie zostało precyzyjnie zdefiniowane. Jak widać wolny zawód nie ma jednej spójnej definicji, dzięki której pojęcie to stałoby się określoną kategorią prawną. Nie musimy chyba mówić, że jest to poważna luka i mankament prawny, który powoduje, że w różny sposób próbuje się zdefiniować wolny zawód. Według jednej definicji przedstawiciel danego zawodu zalicza się jednocześnie do przedstawicieli wolnego zawodu, a wedle innej już nie.

Terminem tym często określa się pracowników, którzy prowadzą własną działalność gospodarczą.Nie do końca jest to zgodne z prawdą. Nie każda osoba, która uprawia wolny zawód musi prowadzić własną firmę. Oczywiście może, ale jednocześnie ma prawo pracować dla jednej lub kilku firm

Bardzo często za osoby wykonujące wolny zawód uznawani są także artyści, jednak wyżej wymienione ustawa ani słowem nie wspomina o tych zawodach. Podobnie jest z dziennikarzami, którzy wydawaliby się flagowym przykładem przedstawicieli wolnych zawodów. Znów w obliczu definicji TK, mamy przesłanki, by jednak zawody te „wrzucić” do tej szerokiej kategorii.

Jakie opcje rozliczania się z fiskusem mają przedstawiciele wolnych zawodów?

Wolni strzelcy rozliczają się z urzędem skarbowym na tych samych zasadach co osoby prowadzące własną działalność gospodarczą. Dodatkowo, części z nich może rozliczać się na zasadach uproszczonych (przez wielu uznawanych za preferencyjne): kartą podatkową lub ryczałtem. Jednak stosunkowo często to zwyczajnie się nie opłaca. Ta pierwsza w myśl przepisów Polskiego Ładu już niedługo nie będzie dostępna.Sposób opodatkowania jest de facto kwestią wyboru. Przedstawiciele wolnych zawodów mogą zatem zdecydować się na:

Co się opłaca wolnym zawodom?

Niezależnie od tego czy przedsiębiorca wykonuje wolny zawód, czy zajmuje się inną działalnością, ryczałt i karta podatkowa zwykle nie są korzystnym wyborem, gdy ponosimy wysokie koszty prowadzenia działalności. W obu przypadkach bowiem, podczas wyliczania kwoty podatku nie bierze się pod uwagę kosztów uzyskania przychodu. W przypadku ryczałtu, podatek dochodowy wylicza się jako procent od przychodu, natomiast w przypadku karty podatkowej jest to zwykle stała kwota, uzależniona od miejsca zamieszkania, wykonywanej profesji i liczby zatrudnionych pracowników.

Warto pamiętać, że podatek wynikający z karty podatkowej zwykle płaci się nawet, gdy działalność nie przynosi żadnych zysków. Natomiast w przypadku niektórych wolnych zawodów przepisy przewidują opłaty liczone od godziny pracy (zwykle przy działalności na niewielką skalę). Dzięki temu podatku nie trzeba opłacać w okresie, w którym działalność nie przynosi zysków.

Warto także wziąć pod uwagę fakt, że karta podatkowa i ryczałt od przychodów ewidencjonowanych zwalniają z konieczności prowadzenia księgowości w formie Księgi Przychodów i Rozchodów, co dla wielu osób jest znacznym udogodnieniem.