Urlop opiekuńczy – czym jest i jakie są zasady?

Większość doskonale wie, że opieka nad dzieckiem wiąże się z dodatkowymi dniami wolnymi od pracy. Urlop opiekuńczy jest określony w Kodeksie pracy, jednak dla wielu osób jego zasady wciąż są niejasne. Kiedy więc można z niego skorzystać, na czym polega, kto może o niego wnioskować i czy jest płatny?

Kto może skorzystać z urlopu opiekuńczego?

Jak stanowi artykuł 188 Kodeksu pracy, z urlopu opiekuńczego może skorzystać pracownik, który wychowuje minimum jedno własne lub przysposobione dziecko do 14. roku życia. Poza tym pracownik ten musi być zatrudniony na umowie o pracę. Rozwiązanie to przysługuje oczywiście także opiekunom prawnym w postaci rodziców adopcyjnych oraz osobom wychowującym dziecko w ramach rodziny zastępczej. 

Istotna kwestia, że nie ma określonych dokładnych powodów, dla których można wziąć taki urlop. Ograniczeniem jest jednak to, że może z niego skorzystać wyłącznie jeden z rodziców. Oboje mają bowiem jedną wspólną pulę dni wolnych na ten cel. 

Dni wolne – dziecko zdrowe a chore

Do 14. roku życia dziecka rodzicowi pracującemu na umowie o pracę przysługuje urlop opiekuńczy, nawet jeśli dziecko jest zdrowe. Z kolei w przypadku choroby dziecka opiekun uzyskuje po prostu zwolnienie lekarskie, z tym że wystawiane jest ono na jednego z opiekunów. Wówczas pracownik otrzymuje zasiłek opiekuńczy, oczywiście jeśli posiada ubezpieczenie chorobowe. 

Ile dni urlopu opiekuńczego przysługuje w ciągu roku?

Według artykułu 188. Kodeksu pracy urlop ten jest dostępny w wymiarze 16 godzin pracujących, a więc dwóch dni w ciągu roku. Wiele osób jednak błędnie interpretuje ten przepis i myśli, że jest to czas zwiększający się wraz z liczbą dzieci pod opieką. W rzeczywistości wspomniane dwa dni to maksymalny czas przebywania na urlopie opiekuńczym, niezależnie od tego, ile dzieci się posiada. Warto wspomnieć jeszcze, że niewykorzystane dni urlopowe z tego tytułu przepadają wraz z zakończeniem roku kalendarzowego. Nie można zatem wnioskować o zsumowanie lub uwzględnienie zaległych niewykorzystanych dni z poprzednich lat.

Ponadto, istnieje jeszcze jedna istotna zasada. Wymiar 16 godzin rocznie jest związany z pracą na pełen etat. Jeśli ktoś pracuje jedynie na część etatu, wówczas okres ten pomniejszany jest proporcjonalnie. W związku z tym przy pracy na pół etatu, dana osoba może skorzystać jedynie z 8 godzin urlopu opiekuńczego rocznie. Dodatkowo przysługujące godziny zaokrągla się w górę do pełnej godziny. 

Jak wygląda wynagrodzenie w trakcie urlopu wypoczynkowego?

Przepisy wskazują, że w trakcie urlopu opiekuńczego pracownik zachowuje swoje prawo do pełnego wynagrodzenia. Jest to więc obliczane dokładnie na tej samej zasadzie, jak urlop wypoczynkowy. Inną sytuacją jest zwolnienie lekarskie na opiekę nad chorym dzieckiem – L4 jest równoznaczne z 80% wynagrodzenia. 

Jak uzyskać urlop opiekuńczy?

W celu otrzymania takiego urlopu konieczne jest złożenie odpowiedniego wniosku o urlop z tytułu opieki nad dzieckiem do 14. roku życia, co gwarantuje nam artykuł 188. Kodeksu pracy. Poza tym pracodawca nie ma prawa odmówić udzielenia tych dni wolnych. Część miejsc pracy udostępnia gotowe wzory wniosków urlopowych, ale podpowiadamy, jak zrobić to samodzielnie. 

Po pierwsze, takiego wniosku nie musisz w żaden sposób uzasadniać. U góry umieść datę, miejscowość, Twoje dane oraz dane pracodawcy. Umieść także podstawę prawną (art. 188 Kodeksu Pracy) oraz datę, w której chcesz wziąć urlop oraz wymiar godzin. Powinieneś także dodać informację, że drugi z opiekunów nie korzysta z tych uprawnień. 

Opieka nad dzieckiem a zasiłek opiekuńczy

Prawo pobierania zasiłku opiekuńczego posiada osoba, która nie może świadczyć pracy z uwagi na konieczność sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. O zasiłek ten mogą wnioskować pracownicy, którzy objęci są ubezpieczeniem chorobowym, ale tu również obowiązuje kryterium umowy o pracę. Inne umowy nie wchodzą w grę. Poza tym prawo do tego zasiłku posiadają też ci, którzy mają ubezpieczenie emerytalno-rentowe. 

Kiedy można otrzymać zasiłek opiekuńczy? Możliwości jest kilka. Jeśli dziecko ma mniej niż 8 lat, można uzyskiwać świadczenie maksymalnie przez 60 dni w roku. Sytuacjami, które na to pozwalają są:

  • choroba opiekunki (która pracuje na umowie) lub zamknięcie jednostki szkolnej
  • poród małżonki lub choroba jednego z małżonków (bądź rodziców czy opiekunów dziecka) – wówczas, gdy sytuacja ta uniemożliwia opiekowanie się dzieckiem 
  • pobyt małżonka pracownika/rodzica/opiekuna dziecka w szpitalu bądź innym zakładzie leczniczym 

Jeszcze inaczej wygląda to w przypadku dziecka z orzeczeniem o niepełnosprawności do 18 roku życia – tu można korzystać z zasiłku maksymalnie przez 30 dni w ciągu roku kalendarzowego.