Co to jest umowa uaktywniająca dla niani? Jakie są warunki opłacenia ZUS-u za nianię przez Skarb Państwa?

Sądzisz, że wynajmując kogoś do opieki nad swoją pociechą poniesiesz w związku z tym bardzo duże koszty? Niekoniecznie. Jeśli legalnie zatrudnisz nianię państwo zapłaci za nią składki ZUS. Obwarowane jest to jednak wieloma warunkami i wymaga sporo papierkowej roboty. Ale czego nie robi się dla własnego dziecka?

Legalne zatrudnienie niani możliwe za pomocą umowy uaktywniającej

Żadne przepisy nie określają kwalifikacji jakie musi posiadać niania. Tym samym nie są wymagane szkolenia, specjalistyczne kursy ani też doświadczenie w opiece nad dzieckiem. Potrzebna jest tylko książeczka zdrowia do celów sanitarno-epidemologicznych. To tyle w kwestii kwalifikacji, bo tak naprawdę to samemu trzeba zdecydować kto będzie najbardziej właściwą osobą do opieki nad naszą pociechą.

Jeśli już podejmiemy tę decyzję czekają nas formalności. Na samym początku konieczne jest podpisanie z nianią tzw. umowy uaktywniającej, która działa podobnie jak umowa zlecenie (pod uwagę bierze się koszty 20%). Określa ona:

  • strony umowy,
  • cel i przedmiot umowy,
  • czas i miejsce sprawowania opieki,
  • liczbę dzieci powierzonych opiece,
  • obowiązki niani,
  • wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty,
  • czas, na jaki umowa została zawarta,
  • warunki i sposób zmiany, a także rozwiązania umowy.

Wzór umowy znajdziesz w Umownie.pl.

Z jakimi dokumentami idziemy do ZUS-u?

Z umową w ręce trzeba udać się do ZUS-u (jest na to 7 dni od momentu jej podpisania). Składamy tam następujące formularze:

  • ZUS ZFA – zgłaszamy na nim siebie jako płatnika składek,
  • ZUS ZUA – zgłaszamy na nim nianię jako ubezpieczoną (jeżeli będzie podlegała ona ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu),
  • ZUS ZZA (opcjonalnie) – za jego pomocą zgłaszamy nianię jedynie do ubezpieczenia zdrowotnego. Dzieje się tak w sytuacji, kiedy niania podlega już ubezpieczeniom społecznym z innego tytuł ponieważ pracuje już w innym miejscu lub prowadzi pozarolniczą działalność gospodarczą.

W wypełnieniu tych formularzy można skorzystać z pomocy pracowników ZUS-u. Istnieje także możliwość załatwienia wszystkich formalności przez Internet bądź też przesłania dokumentów pocztą.

Umowa uaktywniająca to nie wszystko. Trzeba przedstawić dokumenty poświadczające, że oboje rodzice lub rodzic samotnie wychowujący dziecko objęci są ubezpieczeniem ZUS z tytułu umowy o pracę bądź umowy zlecenie (ale już nie umowy o dzieło), albo też z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej.

ZUS może płacić składki za nianię

A jak w przypadku zatrudnienia opiekunki wyglądają aspekty finansowo-podatkowe? Rodzice płacą niani samą pensję, a koszt składek ubezpieczeniowych bierze na siebie państwo. W ten sposób dofinansowanie ma zachęcić do legalnego zatrudniania opiekunek.

uwaga

Nianię można zatrudnić do opieki nad dzieckiem, które ma minimum 20. tygodni, ale nie więcej niż 3 lata (w praktyce liczy się to do końca roku szkolnego, w którym dziecko skończyło 3 lata).

Wyjątkiem jest sytuacja, gdy dziecko ukończyło już 3 lata, ale z jakichś powodów nie może pójść do przedszkola (np. nie ma już miejsc zarówno w państwowej, jak i prywatnej placówce). W takim przypadku ZUS opłaci składki na ubezpieczenie opiekunki jeszcze do końca roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 4 lata.

Zakład nie będzie jednak opłacał składek na ubezpieczenia społeczne za nianię, kiedy jeden z rodziców przebywa na urlopie macierzyńskim, ojcowskim czy wychowawczym. Dodatkowo, gdy rodzice podpiszą w tym samym okresie umowy z kilkoma nianiami, państwo będzie odkładać składki wyłącznie za jedną z nich.

Należy jeszcze wiedzieć, że ZUS opłaci składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne tylko za nianię, której pensja nie przekracza kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę (1600 złotych brutto w 2013 r.). Jeśli zarabia ona więcej będziemy musieli zapłacić część składek. Jednak tylko od kwoty, o którą pensja będzie wyższa niż wynagrodzenie minimalne.

Opiekunka może skorzystać również z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, które musi sfinansować z własnych pieniędzy. My będziemy opłacać je do ZUS-u. Dokumenty rozliczające pracę niani za poprzedni miesiąc rodzice dziecka muszą złożyć do 15. dnia kolejnego miesiąca. Będzie to ZUS DRA (deklaracja rozliczeniowa) i ZUS RCA (imienny raport miesięczny składkowy) w przypadku, kiedy zatrudniając nianię wypełniliśmy ZUS ZUA. Jeśli zamiast niego w urzędzie złożyliśmy formularz ZUS ZZA to teraz musimy dostarczyć ZUS RZA.

Jeśli płacimy niani pensję minimalną te dokumentu musimy złożyć tylko raz. Gdy zdecydujemy się płacić jej wyższe wynagrodzenie to co miesiąc będziemy składali dwa druki RCA. W jednym rozliczymy składki od podstawy, która nie przekracza minimalnego wynagrodzenia. W drugim od nadwyżki ponad minimalne wynagrodzenie.

Z kolei w przypadku podatku dochodowego nie trzeba składać żadnych dokumentów – niania rozlicza się z niego samodzielnie w zeznaniu rocznym. Informacje o wysokości przychodu i potrąconych z jej wynagrodzenia składkach opiekunka powinna czerpać z informacji ZUS RMUA (otrzymuje ją od rodzica).

Utrata pracy przez jednego z rodziców to brak dofinansowania przez państwo

Trzeba również zgłaszać wszelkie zmiany opłacania składek przez rodziców, które wpływające warunki dotacji – np. w wypadku utraty pracy przez jedno z rodziców lub zaprzestania albo zawieszenia działalności. W tym konkretnym przypadku ZUS nie zawiesza automatycznie dofinansowania, ale opłaca składki niani jeszcze przez 3 miesiące od dnia, w którym rodzic stracił pracę.

Jeśli jednak nie poinformujesz o tym fakcie będziesz musiał zwrócić wpłacone przez ZUS składki. W razie rozwiązania lub wygaśnięcia umowy zawartej z nianią w ciągu 7 dni trzeba wyrejestrować ją z ubezpieczeń. Służy do tego druk ZUS ZWUA.

Zatrudnienie opiekunki a przychody i koszty firmowe

Opisanych możliwości dofinansowania ze strony państwa nie wykorzystają osoby prowadzące działalność i zajmujące się wynajmowaniem opiekunek. Innymi słowy, jeśli chcesz założyć firmę oferującą opiekę nad dziećmi i zatrudnisz nianię, to państwo nie zapłaci za nie składek ZUS.

Zła wiadomość także dla przedsiębiorców, którzy mieliby nadzieję wydatki poniesione z tytułu zatrudniania niani wrzucić w koszty prowadzenia firmy. Koszt musi być powiązany z uzyskaniem przychodu, a nie ma o tym mowy przy wydatku na pensję opiekunki.

Załóż bezpłatne konto i korzystaj!

  • Dzwoń do księgowych inFaktu – kiedy tylko potrzebujesz
  • Czytaj praktyczny newsletter dla przedsiębiorców
  • Testuj księgowość online i fakturowanie – za darmo!

Załóż konto