Kto reprezentuje spółkę jawną? Jak wygląda odpowiedzialność wspólników w tego typu spółce?

Spółka jawna jest spółką osobową. W przeciwieństwie do spółki cywilnej, która co do zasady jest umową między przedsiębiorcami, spółka jawna jest odrębnym podmiotem. To spółka jest stroną umów, może występować w sądzie jako powódka lub pozwana, działa na rynku pod własną nazwą.

Jak powstaje spółka jawna?

Spółka jawna, w przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej, nie posiada jednak osobowości prawnej. Podlega jednak obowiązkowemu wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), jak te spółki.

Spółkę jawną mogą zawrzeć co najmniej dwie osoby fizyczne, prawne lub jednostki organizacyjne posiadające podmiotowość prawną.

Umowa spółki jawnej wymaga formy pisemnej – zawarta w formie ustnej jest nieważna. Od 2015 roku umowa spółki jawnej może być także zawarta drogą elektroniczną, na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości.

Firma czyli nazwa spółki, powinna zawierać nazwiska lub nazwy wspólników (wszystkich, kilku lub jednego) oraz oznaczenie „spółka jawna”.

Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, umowa spółki jawnej powinna zawierać:

  • firmę (nazwę) i siedzibę spółki,
  • wkłady wspólników i ich wartość,
  • przedmiot działalności spółki,
  • czas jej trwania, jeśli jest oznaczony.

Sama umowa nie powołuje jednak spółki jawnej. Powstaje ona dopiero z chwilą rejestracji w KRS.

Jak kształtują się prawa i obowiązki wspólników?

Każdy ze wspólników, zasadniczo posiada równe prawa i obowiązki w spółce. W szczególności, wspólnicy mogą reprezentować spółkę, czyli dokonywać wszelkich czynności w stosunkach zewnętrznych. Wspólnicy mogą więc zawierać umowy, zaciągać zobowiązania, składać oświadczenia woli. Umowa spółki może ograniczać jednak te prawa. Wspólnik może zatem zostać wyłączony z możliwości reprezentowania spółki. Można także wprowadzić reprezentację łączną z innym wspólników czy prokurentem. Oczywiście wspólnikom przysługuje prawo równego udziału w zyskach i stratach spółki, jednakże wspólnicy mogą wprowadzić odmienne zasady w umowie spółki. Można – przykładowo – zwolnić wspólnika od udziału w stratach.

Wspólnicy posiadają także prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. Dotyczy to stosunków wewnętrznych w spółce, i prawo do należy odróżnić od reprezentowania spółki. Prowadzenie spraw spółki może być także powierzone jednemu lub tylko kilku ze wspólników, czy to w umowie spółki, czy też w późniejszej uchwale. Za prowadzenie spraw spółki, wspólnicy nie otrzymują wynagrodzenia.

Zasadniczo decyzje podejmowane są przez wspólników upoważnionych do prowadzenia sprawy spółki. W przypadku jednak spraw istotniejszych, zwanych przekraczającymi zakres zwykłego zarządu, decyzje podejmowane są przez wszystkich wspólników, także tych wyłączonych od prowadzenia spraw spółki. Taką sprawą może być przykładowo nabycie nieruchomości przez spółkę.

Wspólnicy wnoszą także do spółki wkłady. Może nim być zarówno własność rzeczy (np. samochód, nieruchomość), jak i świadczenia dokonywane na rzecz spółki przez wspólnika (np. obsługa prawna przez wspólnika świadczącego usługi prawne poza spółką).
spółka jawna

 

Jak wspólnicy odpowiadają za zobowiązania spółki?

Najciekawszym rozwiązaniem związanym z funkcjonowaniem spółki jawnej jest odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki.

Ustawodawca przewidział tutaj bowiem odpowiedzialność subsydiarną (zastępczą). Polega ona na tym, że wierzyciel może prowadzić egzekucję z majątku wspólników dopiero wówczas, jeśli egzekucja z majątku spółki okazała się bezskuteczna. W pierwszej kolejności zatem za zobowiązania spółki odpowiada sama spółka, a dopiero w braku środków, odpowiedzialność własnymi majątkami ponoszą wspólnicy. Co istotne, wierzyciel nie musi oczekiwać na bezskuteczność egzekucji przeciw spółce i może pozwać wspólników łącznie ze spółką.

Niebezpieczeństwem z tym związanym jest okoliczność, że wspólnik odpowiada za zobowiązani spółki całym swoim majątkiem. Jeśli zatem spółka nie będzie miała aktywów pozwalających na zaspokojenie wierzycieli, majątek osobisty wspólników może być zagrożony.

Kiedy spółka przestaje istnieć?

Rozwiązanie spółki może mieć miejsce w przypadku:

  • spełnienia się przyczyn przewidzianych w umowie spółki,
  • podjęcia przez wspólników jednomyślnej uchwały w tym zakresie,
  • ogłoszenia upadłości spółki,
  • śmierci wspólnika bądź ogłoszenia jego upadłości,
  • wypowiedzenia umowy spółki,
  • orzeczenia sądu o jej rozwiązaniu.

We wskazanych sytuacjach konieczne jest przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego.

Co w sytuacji gdy jeden z dwóch wspólników wystąpi ze spółki jawnej?

Jeżeli w spółce składającej się z dwóch wspólników po stronie jednego z nich zaistnieje powód rozwiązania spółki, sąd może przyznać drugiemu wspólnikowi prawo do przejęcia majątku spółki z obowiązkiem rozliczenia się z występującym wspólnikiem. Wówczas wspólnik będzie kontynuował działalność spółki w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej.