Czy zatrudnienie małżonka w firmie jest opłacalne?

Mąż czy żona przedsiębiorcy często aktywnie włączają się w życie jego firmy, co przynosi wiele korzyści rozwijającemu się biznesowi. Pomoc małżonka ma również i ciemne strony, przede wszystkim w kwestiach podatkowych i ubezpieczeń ZUS. Niekiedy więc jest to po prostu kosztowna opcja. Niezależnie od tego czy małżonek wykonuje swoją pracę za odpowiednim wynagrodzeniem czy pomaga nieodpłatnie.

Małżonek jako osoba współpracująca

Nie istnieją żadne regulacje, które zabraniałyby zatrudnienia w firmie męża albo żony. Prawo nie określa także, ile czasu na rzecz firmy ma przeznaczyć taka osoba. Swoje obowiązki może ona wykonywać dorywczo lub regularnie po kilka godzin dziennie.

Małżonek pracujący na rzecz firmy na podstawie umowy o pracę lub nieodpłatnie nie jest traktowany jednak jak zwykły pracownik, ale tzw. osoba współpracująca. Poza mężem czy żoną uważa się za nią:

  • dzieci przedsiębiorcy, drugiego małżonka lub adoptowane,
  • rodziców,
  • macochę i ojczyma.

Warunkiem jest to, że osoba współpracująca musi pozostawać z właścicielem firmy w jednym gospodarstwie domowym i współpracować przy jej prowadzeniu. Nie będą nią już jednak brat i siostra, a także członek rodziny zatrudniony w celu przygotowania zawodowego. Choćby nawet pozostawali z przedsiębiorcą w jednym gospodarstwie domowym.

Składki ZUS zależą od umowy

Zatrudnienie małżonka ma swoje konsekwencje na gruncie ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Męża lub żonę trzeba zgłosić do ZUS-u w ciągu siedmiu dni od momentu powstania obowiązku ubezpieczenia, a więc od dnia rozpoczęcia współpracy (służy do tego formularz ZUS ZUA). W tym momencie przedsiębiorca staje się też płatnikiem składek ZUS.

Wysokość składek zależy od rodzaju podpisanej umowy bądź jej braku (zatrudnienie nieformalne).

  • Zatrudnienie na umowę o pracę lub nieodpłatnie.

W tych przypadkach składki ZUS nie są odprowadzane za męża lub żonę w takiej wysokości, jak za pracownika, tylko według podobnych zasad, jak u prowadzącego działalność. Nie zależą od wysokości wynagrodzenia.

Podstawa ich naliczania nie może być niższa niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (tzw. duży ZUS). Małżonek nie ma więc prawa do preferencyjnych składek ZUS, płaconych przez pierwsze dwa lata działalności. Zatrudnienie osoby współpracującej nie sprawia, że przedsiębiorca traci możliwość opłacania składek preferencyjnych.

  • Zatrudnienie na umowę zlecenie.

Przy takiej umowie sposób opłacania składek ZUS jest identyczny, jak w przypadku pracowników niespokrewnionych z właścicielem firmy. Małżonek nie jest tu traktowany jak osoba współpracująca, ale zwykły zleceniobiorca.

  • Zatrudnienie na umowę o dzieło.

Ten rodzaj umowy często nie wymaga opłacania składek ZUS.

Składek na ubezpieczenia społeczne można jednak niekiedy uniknąć. Jest to możliwe jeżeli osoba współpracująca wykonuje pracę na rzecz działalności małżonka, a jednocześnie pracuje w innej firmie. Wówczas należy za nią płacić jedynie ubezpieczenie zdrowotne. Stanie się tak, kiedy w innym miejscu jest zatrudniona na umowę o pracę i zarabia powyżej 1 600 zł brutto (minimalne wynagrodzenie w 2013 r.).

Nie dzieje się tak jednak zawsze, jako że opinie urzędów co do takiego sposobu postępowania są podzielone. Może się więc zdarzyć, że przedsiębiorca zatrudniający współmałżonka na umowę o dzieło będzie zobligowany płacić za niego składki jak za osobę współpracującą. Należy więc zachować tu pewną dozę ostrożności.

Pensja współmałżonka nie obniża podatku firmy

W przypadku, gdy małżonek pomaga w firmie, pobierając za to wynagrodzenie, przedsiębiorca jest zobowiązany odprowadzić z tego tytułu podatek dochodowy.

uwaga

Wypłacanego wynagrodzenia nie można jednak zaliczyć do kosztów prowadzenia firmy, tak jak w przypadku zatrudniania obcej osoby (dla zatrudnionego małżonka jest do dochód, powinien więc uwzględnić go w rocznej deklaracji PIT oraz opodatkować).

Dzieje się tak również w sytuacji, gdy małżonkowie mają rozdzielność finansową. Pod tym względem zatrudnienie w firmie męża lub żony jest nieopłacalne.

Podatek dochodowy obniżą za to inne wydatki związane z zatrudnieniem męża albo żony – diety, zwrot kosztów podróży służbowej, wydatki na kursy i szkolenia czy koszty związane z użytkowaniem firmowego samochodu. Kosztem są także składki na ubezpieczenie społeczne opłacone za małżonka. Z kolei składkę na ubezpieczenie zdrowotne przedsiębiorca może odliczyć od podatku dochodowego (o 7,75% podstawy jej wymiaru).

Konsekwencje separacji lub rozwodu

Warunki zatrudnienia w firmie męża albo żony ulegają zmianie w przypadku separacji lub rozwodu. Jako, że małżonkowie w myśl prawa nie prowadzą już wspólnego gospodarstwa, zatrudnionego nie można uznać za osobę współpracującą.

Jeżeli pomimo rozstania decydują się oni kontynuować współpracę, małżonka trzeba zarejestrować jako niespokrewnionego pracownika. Powinna zostać także podpisana umowa, jeśli dotychczas jej nie było.

Załóż bezpłatne konto i korzystaj!

  • Dzwoń do księgowych inFaktu – kiedy tylko potrzebujesz
  • Czytaj praktyczny newsletter dla przedsiębiorców
  • Testuj księgowość online i fakturowanie – za darmo!

Załóż konto