Co trzeba zrobić, sprzedając jednoosobową działalność? O czym należy pamiętać?

Pomysł sprzedaży przedsiębiorstwa może być korzystnym rozwiązaniem, gdy przedsiębiorca nie chce lub nie może już go prowadzić, ale w przypadku jednoosobowych działalności gospodarczych nie można mówić wprost o sprzedaży. Czy jednoosobowa firma może w ogóle zmienić właściciela? Czy „sprzedaż” to przychód oraz czy wymaga doliczenia VAT? Oto odpowiedzi na 8 najważniejszych pytań.

1. Sprzedaż firmy jednoosobowej jest możliwa

Choć jednoosobowa działalność gospodarcza jest związana z osobą fizyczną, która ją założyła i prowadzi, to jednak jej sprzedaż jest jak najbardziej możliwa. Ale czy łącznie z nazwą? O tym kilka zdań w kolejnym punkcie.

Przede wszystkim możliwa jest sprzedaż całego majątku firmy. Na skutek takiej transakcji kupujący nabywa całość gospodarczą firmy (towary, wyposażenie, środki trwałe, wierzytelności, prawa itp.), jednakże aby legalnie działać musi zarejestrować nową działalność gospodarczą na swoje nazwisko.

Aby skutecznie sprzedać całe przedsiębiorstwo konieczne jest zawarcie umowy pomiędzy zbywcą firmy, a kupującym. Ogólnie, kodeks cywilny wymaga formy pisemnej z notarialnie poświadczonymi podpisami, natomiast gdy w skład przedsiębiorstwa wchodzi nieruchomość konieczna jest forma aktu notarialnego.

Taka umowa – w zależności od konkretnych składników majątku danej firmy – powinna zawierać informacje dotyczące:

• nazwy przedsiębiorstwa,
• nieruchomości oraz o praw wynikających z umów najmu lub dzierżawy,
• rzeczy „ruchomych”, czyli m.in. urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów,
• zgromadzonych środków pieniężnych, wierzytelności,
• posiadanych koncesji, zezwoleń, licencji,
• posiadanych praw autorskich i pokrewnych, patentów,
• tajemnic przedsiębiorstwa,
• ksiąg podatkowych i innych dokumentów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej,
• domen, serwisów internetowych, baz klientów, know-how firmy, itp.

Uwaga:

Jeżeli umowa sprzedaży przedsiębiorstwa nie zawiera całego majątku firmy, czyli tzw. przedsiębiorstwa, a tylko niektóre składniki majątkowe, ich nabywca nie staje się następcą prawnym poprzedniego właściciela. Prowadzi on po prostu swoją odrębną firmę, w ramach której ma prawo do używania nabytych rzeczy lub praw, np. domeny internetowej.

Księgowi inFaktu Ocena Cena

Celina Rus

9.5 Znakomity

Cena od 200 zł netto / m-c

Zobacz ofertę

Jadwiga Troczyńska

9.8 Znakomity

Cena od 220 zł netto / m-c

Zobacz ofertę

Tomasz Rogowski

9.6 Znakomity

Cena od 245 zł netto / m-c

Zobacz ofertę

Zobacz wszystkich księgowych

2. Jak nabyć prawo do nazw stosowanych przez firmę?

Według kodeksu cywilnego, „firmą jednoosobowego przedsiębiorcy jest jego imię i nazwisko”, do których można dodać dowolne słowa lub litery. W języku potocznym, tak zbudowane określenie jest „nazwą firmy”, która pojawia się m.in. na fakturach. Tej „nazwy” w całości rzecz jasna sprzedać nie można, ponieważ zawiera imię i nazwisko.

Można jednak sprzedać określenia stosowane przez firmę, w tym te wpisane do CEIDG (a także inne, np. nazwę posiadanego serwisu www, produktu, usługi, itd.). Oczywiście, nabywca zakładając własną działalność może wtedy wykorzystać jedno z tych określeń wpisując je do CEIDG wraz ze swoim imieniem i nazwiskiem.

Jak to może wyglądać w praktyce? Np. firma o nazwie Budex Jerzy Kowalski po sprzedaży może nazywać się Budex Tomasz Nowak, co dla klientów może być nadal rozpoznawalnym oznaczeniem.

3. Zobowiązania umowne firmy przechodzą na nabywcę

„Sprzedając” jednoosobową działalność nie wolno zapomnieć o dokonaniu cesji (przeniesienia praw ze zbywcy na nabywcę) wszelkich umów związanych z prowadzoną działalnością, w tym m.in. umów o współpracy z kontrahentami, umów telekomunikacyjnych, umów najmu, umów ubezpieczenia itp.

Generalnie przeniesienie praw na nowego właściciela nie wymaga zgody drugiej strony umowy, chyba że wymóg takiej zgody został wyraźnie ustalony w umowie. Mimo to istotne jest zawiadomienie kontrahentów i klientów o zmianie właściciela firmy. Nabywca co prawda kontynuuje działalność poprzednika, ale robi to pod własnym imieniem i nazwiskiem oraz numerem NIP, a czasem także w innej siedzibie. Na pewno zmieniają się więc dane do faktur, adres dostaw, itp.

4. Sprzedając działalność nie da się uniknąć obowiązków likwidacyjnych

Po sprzedaży całego majątku firmy przedsiębiorca, który kończy prowadzenie działalności gospodarczej musi spełnić wszystkie obowiązki likwidacyjne. Należą do nich:

• Zgłoszenie zakończenia działalności do CEIDG za pomocą formularza CEIDG-1 (informacja o zamknięciu firmy przekazywana jest automatycznie do urzędu skarbowego, ZUS-u i GUS-u).
• Sporządzenie remanentów likwidacyjnych – jeden na potrzeby podatku dochodowego, a drugi dla celów rozliczenia VAT. W przypadku wcześniejszej sprzedaży całego majątku firmy, remanenty nie zawierają oczywiście żadnych składników majątkowych, chyba że przedsiębiorca nie sprzedał całego majątku swojej firmy.
• Zamknięcie KPiR i zgłoszenie zaprzestania wykonywania czynności opodatkowanych VAT.

Jeżeli sprzedaż majątku firmy nastąpiła przed jej likwidacją, powinna ona być udokumentowana fakturą lub fakturami. Po stronie przedsiębiorcy (zbywcy) powstaje przychód z działalności, od którego należy zapłacić podatek dochodowy (przychód powstaje również, gdy sprzedaż nastąpiła po likwidacji działalności).

5. Jak uniknąć zapłaty VAT?

Zgodnie z przepisami ustawy o VAT sprzedaż całości majątku firmy lub jej zorganizowanej części, nie podlega opodatkowaniu VAT-em. W związku z tym nie powstają żadne obowiązki podatkowe związane z tym podatkiem ani po stronie sprzedającego, ani po stronie nabywcy.

Jeżeli jednak przedmiotem transakcji sprzedaży są poszczególne składniki majątku, to może pojawić się konieczność zapłaty VAT na zasadach ogólnych. Warto zatem tak skonstruować umowę sprzedaży, aby nie ulegało wątpliwości, że jej przedmiotem jest sprzedaż całego przedsiębiorstwa lub jego wydzielonej i zorganizowanej części.

6. Gdy zbywane przedsiębiorstwo jest zadłużone.

Na skutek transakcji sprzedaży całego przedsiębiorstwa, do każdego niespłaconego zobowiązania firmy pojawia się dwóch dłużników:

• zbywca, który odpowiada za zobowiązania bez żadnych ograniczeń, całym swoim majątkiem osobistym,
• nabywca, który odpowiada osobiście, lecz jedynie do wartości nabywanego przedsiębiorstwa.

To oznacza, że dopóki dane zobowiązanie nie zostanie spłacone, wierzyciel może żądać jego uregulowania zarówno od zbywcy, jak i nabywcy firmy – wybór należy do niego. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy nabywca firmy nie był świadomy istnienia długu (mimo zachowania należytej staranności). Wówczas wierzyciel może egzekwować jego zapłatę tylko od poprzedniego właściciela.

Analogicznie sytuacja wygląda w przypadku niespłaconych zobowiązań podatkowych. Za powstałe do dnia nabycia zaległości podatkowe związane z prowadzoną działalnością gospodarczą odpowiadają zarówno zbywca, jak i nabywca, chyba że ten drugi nie wiedział o ich istnieniu.

7. A może jednak darowizna?

W praktyce często ma miejsce sytuacja, gdy jednoosobowa firma jest przekazywana do prowadzenia członkom rodziny, np. dzieciom przedsiębiorcy. Wówczas lepszym rozwiązaniem niż sprzedaż firmy może być dokonanie aktu darowizny.

Podobnie jak w przypadku odpłatnego zbycia, przekazując firmę w ramach darowizny konieczne jest sporządzenie dokumentu (niezbędna jest forma aktu notarialnego) wyraźnie stanowiącego, że przekazywany jest cały majątek przedsiębiorstwa, a nie tylko jego składniki.

Obdarowany musi również zarejestrować swoją działalność gospodarczą, a darczyńca rozliczyć i zamknąć „starą firmę”. Darowizna przedsiębiorstwa nie podlega VAT, a ponadto nie powstaje po stronie zbywcy przychód w podatku dochodowym. Jeżeli obdarowanym jest członek najbliższej rodziny to darowizna nie podlega podatkowi od spadków i darowizn.

8. Sprzedaż firmy jednoosobowej spółce.

Na koniec warto również wspomnieć o możliwości sprzedaży jednoosobowego przedsiębiorstwa na rzecz spółki z osobowością prawną (np. sp. z.o.o). Może się tak zdarzyć np. w sytuacji gdy większa firma zainteresuje się działalnością jednoosobowego przedsiębiorcy i zechce ją nabyć, aby rozszerzyć swoją działalność, liczbę klientów, itp.

Dotychczasowy jednoosobowy przedsiębiorca może stać się także wspólnikiem spółki. Analogicznie do powyższych sytuacji wszystkie składniki majątku (m.in. nieruchomości i ruchomości, prawa niematerialne, wierzytelności itp.) stają się częścią spółki.

Taka sprzedaż wiąże się z powstaniem przychodu podatkowego z tytułu zbycia przedsiębiorstwa, natomiast na gruncie VAT transakcja jest neutralna, czyli nie powstają w tym zakresie żadne obowiązki podatkowe.