Zmiany od 1 maja 2017 r. w pracach szczególnie uciążliwych dla kobiet

Aneta Socha-Jaworska

Obecnie jedno z rozporządzeń określa wykaz prac szczególnie uciążliwych, które nie powinny być wykonywane przez kobiety, między innymi te w ciąży lub karmiące. Od 1 maja planowane jest wprowadzenie zmian w tym zakresie.

Zacznijmy od tego, że zgodnie z art. 176 § 1 ustawy z dnia 26.06.1974 r. kodeks pracy, kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią. Jak określono w § 2 wykaz tych prac określa odpowiednie rozporządzenie. Aktualnie jest to rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10.09.1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet.

W obecny stanie prawnym mamy art. 179 ustawy z dnia 26.06.1974 r. kodeks pracy, który wskazuje na to, że pracodawca zatrudniający pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią przy pracy wymienionej w przepisach wydanych na podstawie art. 176 § 2, jest obowiązany przenieść pracownicę do innej pracy, a jeżeli jest to niemożliwe, zwolnić ją na czas niezbędny z obowiązku świadczenia pracy (bez względu na stopień narażenia na czynniki szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne). Przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią wynikają z orzeczenia lekarskiego.

Zmiany od 1 maja 2017 r. w pracach szczególnie uciążliwych dla kobiet

Należy zwrócić uwagę także na to, że gdy nastąpi zmiana warunków pracy na dotychczas zajmowanym stanowisku pracy, skrócenie czasu pracy lub przeniesienie pracownicy do innej pracy, a co za tym idzie obniżenie wynagrodzenia, to przysługuje jej dodatek wyrównawczy. Co więcej jeśli dojdzie do tego, że pracownica jest zwolniona z obowiązku świadczenia pracy, to zachowuje prawo do dotychczasowego wynagrodzenia. Po ustaniu przyczyn uzasadniających przeniesienie pracownicy do innej pracy, skrócenie jej czasu pracy lub zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy, pracodawca jest obowiązany zatrudnić pracownicę przy pracy i w wymiarze czasu pracy określonych w umowie o pracę.

W artykule odnoszę się do prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiety, zatem warto powiedzieć jakie czynności tutaj należy brać pod uwagę. W załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10.09.1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet podzielone zostały one na prace :

  1. związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów oraz wymuszoną pozycją ciała,
  2. w mikroklimacie zimnym, gorącym i zmiennym,
  3. w hałasie i drganiach,
  4. narażające na działanie pól elektromagnetycznych, promieniowania jonizującego i nadfioletowego oraz prace przy monitorach ekranowych,
  5. pod ziemią, poniżej poziomu gruntu i na wysokości,
  6. w podwyższonym lub obniżonym ciśnieniu,
  7. w narażeniu na działanie szkodliwych substancji chemicznych,
  8. grożące ciężkimi urazami fizycznymi i psychicznymi.

Szczególnie często kobiety korzystają z rozwiązania, które mówi o tym, że nie powinny one pracować przy komputerze dłużej niż 4 godziny na dobę. Trzeba przyznać, że dla pracodawców jest to duże utrudnienie. Należy właściwie dobrać odpowiednie stanowisko pracy lub w razie obowiązku zwolnienia pracownicy z obowiązku świadczenia pracy, wypłacanie jej wynagrodzenia i zapewne zatrudnić inną osobę na zastępstwo, a co za tym idzie generuje się dodatkowych kosztów.

Warte podkreślenia jest to, że obecne rozporządzenie odnosi się nie tylko do kobiet w ciąży lub karmiących, ale ogólnie określa prace, które nie powinny być wykonywane przez kobiety.

Projekt nowego rozporządzenia 

Trwają pracę nad nowym rozporządzeniem, które według zamierzeń ma obowiązywać od dnia 1 maja 2017 roku.  Warto zadać sobie pytanie, skąd pomysł zmian w tym zakresie. Mianowicie w uzasadnieniu do projektu możemy wyczytać, że Komisja Europejska uznała przepisy art. 176 kodeksu pracy za niezgodny z postanowieniami dyrektywy 2002/73/WEzmieniającej dyrektywę Rady 76/207/EWG w sprawie wprowadzenia w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w zakresie dostępu do zatrudnienia, kształcenia i awansu zawodowego oraz warunków pracy. Zdaniem KE z obecnego brzmienia tego artykułu wynika, że odnosi się on do wszystkich kobiet, a nie tylko do kobiet w ciąży i karmiących piersią, co zdaniem Komisji Europejskiej stanowi przeszkodę w zapewnieniu równouprawnienia płci, szczególnie w zakresie dostępu do zatrudnienia. Wyżej wymienione uzasadnienie do projektu określa, że zawarte w projektowanym art. 176 § 2 upoważnienie dla Rady Ministrów przewiduje określenie wykazu prac obejmującego prace mogące mieć niekorzystny wpływ na zdrowie kobiet, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią :

  • związane z nadmiernym wysiłkiem fizycznym, w tym ręcznym transportem ciężarów,
  • ze względu na sposób i warunki wykonywania tych prac, z uwzględnieniem rodzajów czynników środowiska pracy i poziomu ich występowania.

Idąc dalej, przygotowano projekt rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży lub karmiących dziecko piersią. Projekt rozporządzenia zapewnia wdrożenie postanowień dyrektywy Rady 92/85/EWG w sprawie wprowadzenia środków służących wspieraniu poprawy w miejscu pracy bezpieczeństwa i zdrowia pracownic w ciąży, pracownic, które niedawno rodziły i pracownic karmiących piersią. 

Różnice 

Między rozporządzeniem jakie teraz obowiązuje, a projektem nowego istnieją pewne różnice. Projektowane rozporządzenie, w stosunku do dotychczas obowiązującego, zostało ograniczone do określenia prac, których nie powinny wykonywać wyłącznie kobiety w ciąży lub karmiące dziecko piersią. Dopuszczalne wielkości narażenia kobiet w ciąży lub karmiących dziecko piersią na czynniki uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia zostały co do zasady przeniesione z dotychczas obowiązującego rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet. Zgodnie z nowym upoważnieniem w projekcie nie zostały zamieszczone prace, których nie powinny wykonywa  nie będące w ciąży lub w okresie karmienia dziecka piersią, to jest :

  • prace związane z wysiłkiem fizycznym i transportem ciężarów,
  • prace pod ziemią, we wszystkich kopalniach.

W związku z tym projektowana jest zmiana rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych. Ma ona na celu określenia dopuszczalnych norm obciążenia pracą fizyczną (w tym norm ręcznego przemieszczania ciężarów) dla kobiet nie będących w ciąży lub w okresie karmienia dziecka piersią. Jak wiadomo dotychczas normy takie były określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 10 września 1996 r. w sprawie wykazu prac szczególnie uciążliwych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet.

Jakie nowe wytyczne określone zostały w projekcie rozporządzenia?  Wskazano między innymi, że kobiety w ciąży lub karmiące nie powinny wykonywać pracy :

  • w pozycji stojącej łącznie ponad 3 godziny w czasie zmiany roboczej, przy czyni czas spędzony w pozycji stojącej nie może jednorazowo przekraczać 15 minut, po którym to czasie powinna nastąpić 15-minutowa przerwa,
  • na stanowiskach z monitorami ekranowymi – w łącznym czasie przekraczającym 8 godzin na dobę i 45 minut przy obsłudze monitora w każdej godzinie pracy.