Uwaga na dane sprzedawcy, czyli problemy z pustą fakturą

Ogólnie, to wystawca faktury odpowiada za jej treść i zgodność z prawem. Jednak błędną fakturą nie może się posługiwać także nabywca. Jeżeli na fakturze pojawi się błąd, konsekwencje mogą ponieść obie strony transakcji, zwłaszcza, gdy faktura ma być jedynym dowodem poniesienia wydatku. Przekonał się o tym pewien przedsiębiorca.

Jak donosi Dziennik Gazeta Prawna, przedsiębiorca kupował olej napędowy, za który płacił gotówką. Faktury dokumentujące transakcje przychodziły do niego pocztą, ale dane firm widniejących na fakturach jako sprzedawcy były błędne. Te firmy w istocie nigdy nie posiadały paliwa, które rzekomo sprzedały… Jak łatwo się domyślić, taka sytuacja okazała się dla skarbówki wysoce podejrzana.

Skoro firmy figurujące na fakturach jako sprzedawcy nie posiadały oleju, który zakupił przedsiębiorca, to nie mogły go sprzedać. A zatem dokumenty, które posłużyły nabywcy do obniżenia podatku dochodowego, dokumentują transakcje, które nigdy nie miały miejsca. Są to tzw. puste faktury. Ponadto, nabywca płacił gotówką, a zatem nie ma dokumentu, który potwierdzałby faktyczne poniesienie wydatku. Czy to oznacza, że wydatku nie można uznać za koszt uzyskania przychodu? Zdaniem urzędników – nie można.

Opisywana sprawa ma już długą historię – w pierwszej kolejności urząd skarbowy nakazał zapłatę zalegającego podatku, ale tę decyzję później cofnął wyrok WSA w Łodzi. Sprawa jednak finalnie trafiła do NSA, który przyznał rację skarbówce (wyrok z 8 maja 2013 r.).

Kto odpowiada za treść faktury?

Przy okazji, można pokrótce zastanowić się, kto odpowiada za treść faktury. Ogólnie, obowiązek wystawiania faktur wynika z ustawy o VAT. Natomiast o konsekwencjach niedokumentowania transakcji odpowiednimi dokumentami mówi Kodeks Karny Skarbowy.

Zgodnie z art. 62 § 1 Kodeksu:

kto wbrew obowiązkowi nie wystawia faktury lub rachunku za wykonanie świadczenia, wystawia je w sposób wadliwy albo odmawia ich wydania, podlega karze grzywny do 180 stawek dziennych.

Oprócz tego, Kodeks Karny Skarbowy mówi także, że wykroczeniem lub przestępstwem może być nie tylko wystawianie błędnych dokumentów lub niewystawianie ich w ogóle, ale również posługiwanie się błędnymi dokumentami. Przy czym przestępstwo lub wykroczenie można popełnić tylko w sposób umyślny i sprawcy trzeba tę umyślność udowodnić. W przytoczonym przypadku nie wchodziło to raczej w grę.

Kiedy można odliczyć podatek z faktury?

W tej sprawie jednak chodzi o coś innego – czy błędna faktura anuluje prawo do ujęcia wydatku w kosztach uzyskania przychodu? Ogólnie – jak przyznaje NSA – nie. W ustawie o podatku dochodowym (w przeciwieństwie do ustawy o VAT), nie ma mowy o tym, że ujęcie wydatku w kosztach wymaga posiadania faktury, czy rachunku (aczkolwiek do prawidłowego zaksięgowania wydatku w KPiR, jeden z tych dokumentów jest zwykle niezbędny).

Zgodnie z ustawą o podatku dochodowym od osób fizycznych, wydatek może być uznany za koszt uzyskania przychodu wówczas, gdy:

• wydatek służy osiągnięciu przychodu lub zachowaniu (zabezpieczeniu) jego źródła,
• podatnik wykaże, że wydatek został faktycznie poniesiony,
• podatnik przedstawi dowód poniesienia wydatku.

Oczywiście, faktury lub rachunki mogą być dowodami poniesienia wydatku, ale nie muszą. Ponieważ jednak płatność nastąpiła gotówką, a faktury były błędne, to tak naprawdę trudno udowodnić, że transakcja w ogóle miała miejsce, zwłaszcza, że działalność wystawiających te faktury była wysoce podejrzana. Urzędnicy skarbowi w to nie uwierzyli.

A zatem rozliczając koszty uzyskania przychodu, warto zwrócić uwagę na to, kto jest wystawcą faktury i czy dane widniejące na dokumencie nie mogą wzbudzić czyichś wątpliwości. Zwykle nietrudno to przewidzieć. Jeśli wzbudzą, konsekwencje mogą być kłopotliwe również dla nabywcy.

Błędne faktury, a odliczenie VAT

O ile uznanie opisanego wydatku za koszt może być kwestią sporną, o tyle nie ma takich wątpliwości, jeśli chodzi o VAT. Faktury, które nie dają prawa do odliczeń jest bowiem opisana bardziej konkretnie. Zgodnie z art. 88 ust. 3a Ustawy o VAT, VAT-u należnego nie można zmniejszyć m.in. w takich przypadkach:

• sprzedaż została udokumentowana fakturami wystawionymi przez nieistniejący podmiot,
• transakcja udokumentowana fakturą nie podlega opodatkowaniu lub jest zwolniona z podatku,
• dokumenty potwierdzają transakcje, które nie zostały dokonane,
• dokumenty potwierdzające transakcje podają kwoty niezgodne z rzeczywistością,
• wystawiono faktury, w których została wykazana kwota podatku w stosunku do czynności opodatkowanych, dla których nie wykazuje się kwoty podatku na fakturze.