Zasada podwójnego zapisu, księgi handlowe, przychody, ewidencja środków trwałych, to pojęcia znane każdemu księgowemu, ale czy wiecie skąd się wzięła księgowość? Jak się zmieniała na przestrzeni wieków? Zapraszam na małą wycieczkę po historii księgowości.

Księgowość w starożytności

Naszą podróż musimy rozpocząć na terenie starożytnego Egiptu, Babilonii,  Izraela oraz Rzymu i Grecji. To tutaj pojawiły się pierwsze zapisy, które przez wielu historyków traktowane są jako takie, które dały początek księgowości.
Za pierwsze zapisy będące namiastkami systemu księgowego uważa się ewidencje majątku prowadzone na dworach władców. Wiadomo, że takie ewidencji prowadzone były np. na dworach faraona Nermera (Menesa; ok. 3000 p.n.e.) czy też króla izraelskiego –  Salomona (ok. 1000 p.n.e.).
Ze źródeł historycznych wynika, że w Babilonii zapisy, które można byłoby określać mianem księgowych prowadzone były w prywatnych domach bankierskich oraz handlowych.
Natomiast w starożytnym Rzymie prowadzono  zapisy dotyczące majątku miejskiego, majątku bankierów czy też kupców i właścicieli wielkich majątków ziemskich.

Zmiana systemu zapisywania liczb

Niewątpliwie krokiem milowym w prowadzeniu zapisów księgowych była zmiana systemu zapisywania liczb z rzymskiego na arabski. Ten drugi był znacznie mniej skomplikowany i ułatwiał dokonywanie obliczeń i zapisów księgowych.

System wenecki

Dziełem, które określane jest mianem pierwszego „podręcznika” księgowości jest „Summa de arithmetica, geometria, proportioni et proportionalita” (Zasady arytmetyki, geometrii, proporcji i proporcjonalności) napisana przez włoskiego zakonnika oraz matematyka Luca Pacioliego.

Praca ta została wydana w 1494 r. w Wenecji i swoim zakresem obejmowała sposób sporządzania inwentarza, rachunek zysków i strat oraz bilans. Zasady spisane w tej książce zostały opracowane na podstawie wniosków jakie wyciągnął Pacioli obserwując pracę kupców weneckich.
Jako ciekawostkę warto tutaj wspomnieć, że jego inną książkę „De divina proportione” wydaną klika lat później i traktującą o proporcjach matematycznych oraz ich zastosowaniu w geometrii zilustrował Leonardo da Vinci.
Warto tutaj również wspomnieć inne nazwisko – Benedetto Cotrugliego, który w książce „O handlu i kupcu doskonałym” opisał zasady prowadzenia ksiąg. Zasady te zostały spisane w 1458 r., ale wydane dopiero w 1573 i dlatego to Pacioli, a nie Cotrugli uznawany jest za ojca księgowości.
księgowość - historia

Obowiązek prowadzenia ksiąg handlowych

Kolejnym kamieniem milowym w księgowości był wydany w 1673 roku francuski kodeks handlowy. Zgodnie z jego postanowieniami kupcy mieli obowiązek prowadzić księgi handlowe, a także sporządzać co dwa lata inwentarz. Księgi handlowe oraz dokumenty z nimi związane miały być przechowywane przez okres 10 lat.
W ślad za tym kodeksem pojawiły się regulacje w innych państwach. Z upływem czasu prowadzone zapisy księgowe były udoskonalane oraz rozszerzane. Jednak podstawową zasadą księgowości ciągle pozostaje stworzona w XI w. zasada podwójnego zapisu.