Komu przysługuje odprawa rentowa, emerytalna lub z racji zwolnień? Kiedy rodzina zmarłego pracownika ma prawo do odprawy?

Aneta Socha-Jaworska

Istnieją sytuacje, w jakich takie świadczenia pracownikowi przysługują. Na jakich zasadach mogą być przyznane?

Kwestie odpraw zostały uregulowane między innymi w art. 92 (1) oraz art. 93 ustawy z dnia 26.06.1974 r. kodeks pracy. Ten akt prawny odnosi się do odpraw rentowych, emerytalnych i pośmiertnych.

Odprawy pracownika

Odprawa rentowa lub emerytalna

Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Pracownik, który otrzymał odprawę, nie może ponownie nabyć do niej prawa.

Odprawa pośmiertna

W razie śmierci pracownika w czasie trwania stosunku pracy lub w czasie pobierania po jego rozwiązaniu zasiłku z tytułu niezdolności do pracy wskutek choroby, rodzinie przysługuje od pracodawcy odprawa pośmiertna.

Wysokość odprawy jest uzależniona od okresu zatrudnienia pracownika u danego pracodawcy i wynosi:

  1. jednomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 10 lat,
  2. trzymiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 10 lat,
  3. sześciomiesięczne wynagrodzenie, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 15 lat.

Odprawa pośmiertna przysługuje następującym członkom rodziny pracownika:

  1. małżonkowi,
  2. innym członkom rodziny spełniającym warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej w myśl przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Dzieli się ją w częściach równych pomiędzy wszystkich uprawnionych członków rodziny, natomiast gdy po zmarłym pracowniku pozostał tylko jeden członek rodziny uprawniony do odprawy pośmiertnej, przysługuje mu odprawa w wysokości połowy odpowiedniej kwoty.

Odprawa pośmiertna nie przysługuje członkom rodziny, jeżeli pracodawca ubezpieczył pracownika na życie, a odszkodowanie wypłacone przez instytucję ubezpieczeniową jest nie niższe niż odprawa pośmiertna. Jeżeli odszkodowanie jest niższe od odprawy pośmiertnej, pracodawca jest obowiązany wypłacić rodzinie kwotę stanowiącą różnicę między tymi świadczeniami.

Oprócz wyżej wymienionych sytuacji, możliwe jest otrzymanie takiego świadczenia w przypadku zwolnienia z pracy, zarówno indywidualnego, jak i grupowego.

Odprawa przy zwolnieniach

Pojęcie zwolnienie grupowego zostało określone w art. 1 ust.1 ustawy z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Należy przez nie rozumieć rozwiązania przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników, w drodze wypowiedzenia dokonanego przez pracodawcę, a także na mocy porozumienia stron, jeżeli w okresie nieprzekraczającym 30 dni zwolnienie obejmuje co najmniej:

  1. 10 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 100 pracowników,
  2. 10% pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 100, jednakże mniej niż 300 pracowników,
  3. 30 pracowników, gdy pracodawca zatrudnia co najmniej 300 lub więcej pracowników.

Jeśli pracodawca zatrudnia mniej niż 20 pracowników, to wówczas nie ma obowiązku wypłacania odprawy.

Zgodnie z art. 8. ust.1 wspomnianego wyżej aktu prawnego pracownikowi, w związku z rozwiązaniem stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia, przysługuje odprawa pieniężna w wysokości:

  1. jednomiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy krócej niż 2 lata,
  2. dwumiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy od 2 do 8 lat,
  3. trzymiesięcznego wynagrodzenia, jeżeli pracownik był zatrudniony u danego pracodawcy ponad 8 lat.

Odprawę pieniężną ustala się według zasad obowiązujących przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Wysokość odprawy pieniężnej nie może przekraczać kwoty 15-krotnego minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego na podstawie odrębnych przepisów, obowiązującego w dniu rozwiązania stosunku pracy.

Zasadą jest, że odprawy przysługują przy zwolnieniach grupowych, ale w przepisach określone są też sytuacje, gdy świadczenie otrzyma także osoba zwolniona indywidualnie. Ma to mianowicie miejsce, gdy rozwiązanie przez pracodawcę zatrudniającego co najmniej 20 pracowników stosunku pracy następuje z przyczyny niedotyczącej pracownika, jeżeli przyczyna ta stanowi wyłączny powód uzasadniający wypowiedzenie stosunku pracy lub jego rozwiązanie jest na mocy porozumienia stron. Wysokość odprawy zależy oczywiście od stażu pracy u danego pracodawcy.

Okresy stażu pracy oblicza się do dnia rzeczywistego rozwiązania stosunku pracy, nie do dnia złożenia oświadczenia o rozwiązaniu.