Po jakim stażu pracy przysługuje urlop wypoczynkowy? Jak się go nalicza, jeśli pracownik pracuje na pół etatu?

Aneta Socha-Jaworska

W jakim wymiarze przysługuje urlop wypoczynkowy? Kto ma prawo do takich dni wolnych? Jak wyliczyć urlop pracownika zatrudnionego na część etatu? Czym jest ekwiwalent urlopowy i jaka jest jego wysokość?

Zgodnie z art. 152 ustawy z dnia 26.06.1974 r. kodeks pracy pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Co więcej, pracownik nie może zrzec się tego prawa.

Wymiar urlopu

Ogólna zasada mówi, że wymiar urlopu wynosi:

  1. 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat,
  2. 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat.

Pracownik nabywa prawo do danych dni urlopowych z początkiem każdego roku. Tymczasem pracownik podejmujący pracę po raz pierwszy, w roku kalendarzowym, w którym podjął pracę, uzyskuje prawo do urlopu z upływem każdego miesiąca pracy, w wymiarze 1/12 wymiaru urlopu przysługującego mu po przepracowaniu roku. Warto pamiętać, że prawo do kolejnych urlopów pracownik nabywa w każdym następnym roku kalendarzowym.

Urlop jest przywileje zagwarantowanym w kodeksie pracy, a zatem ma zastosowanie do pracowników. 

Do okresu zatrudnienia, od którego zależy prawo do urlopu i wymiar urlopu, wlicza się okresy poprzedniego zatrudnienia, bez względu na przerwy w zatrudnieniu oraz sposób ustania stosunku pracy. W przypadku jednoczesnego pozostawania w dwóch lub więcej stosunkach pracy wliczeniu podlega także okres poprzedniego niezakończonego zatrudnienia w części przypadającej przed nawiązaniem drugiego lub kolejnego stosunku pracy.

Pracownikowi, który wykorzystał urlop za dany rok kalendarzowy, a następnie uzyskał w ciągu tego roku prawo do urlopu w wyższym wymiarze, przysługuje urlop uzupełniający.

Co więcej do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się z tytułu ukończenia: 

  • zasadniczej lub innej równorzędnej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 3 lata,
  • średniej szkoły zawodowej – przewidziany programem nauczania czas trwania nauki, nie więcej jednak niż 5 lat,
  • średniej szkoły zawodowej dla absolwentów zasadniczych (równorzędnych) szkół zawodowych – 5 lat,
  • średniej szkoły ogólnokształcącej – 4 lata,
  • szkoły policealnej – 6 lat,
  • szkoły wyższej – 8 lat.

Okresy nauki, o których mowa w pkt 1-6, nie podlegają sumowaniu. Jeżeli pracownik pobierał naukę w czasie zatrudnienia, do okresu pracy, od którego zależy wymiar urlopu, wlicza się bądź okres zatrudnienia, w którym była pobierana nauka, bądź okres nauki, zależnie od tego, co jest korzystniejsze dla pracownika.

O dodatkowych dniach urlopu wypoczynkowego, jakie mogą otrzymać pracownicy pisałam tutaj. 

Urlop wypoczynkowy

Udzielenie urlopu

Urlopu udziela się w dni, które są dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy, w wymiarze godzinowym, odpowiadającym dobowemu wymiarowi czasu pracy pracownika w danym dniu. Wyjątek w tym zakresie stanowi sytuacja, gdy część urlopu pozostała do wykorzystania jest niższa niż pełny dobowy wymiar czasu pracy pracownika w dniu, na który ma być udzielony urlop i wówczas pracownikowi udziela się urlopu w dniu pracy w wymiarze godzinowym odpowiadającym części dobowego wymiaru czasu pracy.

Przy udzielaniu urlopu jeden dzień urlopu odpowiada 8 godzinom pracy.Przepis ten stosuje się odpowiednio do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.

Pracodawca musi pamiętać, że jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Na wniosek pracownika urlop może być podzielony na części, z których co najmniej jedna część wypoczynku powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych. Należy zwrócić uwagę na to, że ustawodawca nie nakazał odgórnie wybrania urlopu w wymiarze 14 kolejnych dni, ale wskazać, że tak być powinno, czyli takie jest prawo, a nie obowiązek pracownika.

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem urlopów, który ustala pracodawca, biorąc pod uwagę wnioski pracowników i konieczność zapewnienia normalnego toku pracy.

Przesunięcie terminu urlopu :

  • może nastąpić na wniosek pracownika umotywowany ważnymi przyczynami,
  • jest także dopuszczalne z powodu szczególnych potrzeb pracodawcy, jeżeli nieobecność pracownika spowodowałaby poważne zakłócenia toku pracy.

Jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu:

  1. czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby,
  2. odosobnienia w związku z chorobą zakaźną,
  3. powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy,
  4. urlopu macierzyńskiego,

pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy.

Pracodawca może odwołać pracownika z urlopu tylko wówczas, gdy jego obecności w zakładzie wymagają okoliczności nieprzewidziane w chwili rozpoczynania urlopu. Ponadto jest obowiązany pokryć koszty poniesione przez pracownika w bezpośrednim związku z odwołaniem go z urlopu.

Pracodawca jest obowiązany udzielić na żądanie pracownika i w terminie przez niego wskazanym nie więcej niż 4 dni urlopu w każdym roku kalendarzowym. Pracownik zgłasza żądanie udzielenia urlopu najpóźniej w dniu rozpoczęcia urlopu.

Ustanie stosunku pracy

Należy pamiętać, że w roku kalendarzowym, w którym ustaje stosunek pracy z pracownikiem uprawnionym do kolejnego urlopu, pracownikowi przysługuje urlop:

  1. u dotychczasowego pracodawcy – w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego u tego pracodawcy w roku ustania stosunku pracy, chyba że przed ustaniem tego stosunku pracownik wykorzystał urlop w przysługującym mu lub w wyższym wymiarze,
  2. u kolejnego pracodawcy – w wymiarze:

a) proporcjonalnym do okresu pozostałego do końca danego roku kalendarzowego – w razie zatrudnienia na czas nie krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego,

b) proporcjonalnym do okresu zatrudnienia w danym roku kalendarzowym – w razie zatrudnienia na czas krótszy niż do końca danego roku kalendarzowego.

Pracownikowi, który przed ustaniem stosunku pracy w ciągu roku kalendarzowego wykorzystał u dotychczasowego pracodawcy urlop w wymiarze wyższym niż proporcjonalny okres pracy u niego w danym roku, przysługuje u kolejnego pracodawcy urlop w odpowiednio niższym wymiarze.

Podobnie sytuacja wygląda, jeśli mamy do czynienia z zatrudnieniem pracownika w trakcie roku. Wyliczenia urlopu dokonuje się proporcjonalnie do dni wykonywania pracy.

Proporcjonalny urlop wypoczynkowy

Odnosząc się do art. 154 § 2. ustawy z dnia 26.06.1974 r. kodeks pracy należy określić, iż wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę 20 lub 26 dni odpowiednio. Warto pamiętać, że niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.

Urlop niepełnoetatowca należy wyliczyć proporcjonalnie z uwzględnieniem wymiaru etatu, zatem warto zobrazować sobie to na przykładach.

Przykład 1 – W dniu 1 kwietnia 2017 została z pracownikiem zawarta umowa na czas nieokreślony. Wymiar etatu to 3/4, a pracownik jest uprawniony do 26 dni urlopu.

  • 3/4 * 26 dni = 19,5 dnia
  • 20 dni (po zaokrągleniu)
  • 20 * 9/12 = 15 dni ->  wymiar urlopu pracownika za rok 2017

Przykład 2 – Firma X zatrudnia dwóch pracowników z 10-letnim stażem pracy na 1/4 etatu. Pierwsza z osób wykonuje swoje obowiązku dwa razy w tygodniu 4 godziny, a druga 4 razy w tygodniu po 2 godziny.

  • 1/4 * 26 dni = 6,5 dnia
  • 7 dni (po zaokrągleniu)
  • 7 dni * 8 godzin = 56 godzin
  • pierwszemu pracownikowi przysługuje 14 dni urlopu (56/4)
  • drugiemu pracownikowi przysługuje 28 dni urlopu (56/2)

Przykład 3 – Pracownik jest zatrudniony na 1/2 etatu, pracuje w tygodniu 16 godzin (2 dni po 5 godzin i dwa dni po 3 godziny), pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat.

  • 1/2 * 20 dni  = 10 dni
  • 10 dni * 8 godzin = 80 godzin
  • jeśli urlop udzielany jest w dniu świadczenia pracy 5-godzinnej, pomniejsza się pule 80 godzin o 5 godzin, analogicznie gdy mamy do czynienia z dniem w którym praca wykonywana jest przez 3 godziny.