Jakie są metody ewidencji kosztów: układ rodzajowy, kalkulacyjny i mieszany

Jednostka która prowadzi księgi handlowe określa w polityce rachunkowości zasadę ewidencjonowania kosztów. Jak wygląda ewidencjonowanie kosztów w księgach handlowych?

Ewidencjonowanie kosztów w księgach handlowych

W zależności od specyfikacji danej jednostki, kierownik jednostki wybiera układ ewidencjonowania kosztów. W jednostce koszty mogą być ewidencjonowane w układzie rodzajowym, kalkulacyjnym oraz mieszanym.

Ewidencjonowanie kosztów w układzie rodzajowym

Inaczej mówiąc układ rodzajowy polega na ewidencjonowaniu kosztów na zespole kont „4”. Jest jednym z dwóch głównych układów kosztów, którym posługują się jednostki. Koszty ewidencjonowane są na kontach niebilansowych, wykazanych w planie kont w zespole czwartym. Koszty podzielone są w zależności od ich rodzaju, czyli podział wiąże się z przedmiotem, z którym koszt jest związany. Najczęściej spotykane pozycję kosztów w układzie rodzajowym to:

  • amortyzacja (konto 400);
  • zużycie materiałów i energii (konto 401);
  • usługi obce (konto 402);
  • podatki i opłaty (konto 403);
  • wynagrodzenia (konto 404);
  • ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia (konto 405);
  • podróże służbowe (konto 406);
  • pozostałe koszty (konto 409);
  • rozliczenie kosztów (konto 490).

Ewidencjonowanie kosztów w księgach handlowych

Ewidencjonowanie kosztów w układzie kalkulacyjnym

Podobnie jak w układzie rodzajowym, układ kalkulacyjny polega na ewidencjonowaniu kosztów na jednym zespole kont. Koszty w układzie kalkulacyjnym ewidencjonujemy na zespole piatym. Układ kalkulacyjny kosztów pozwala na ich grupowanie w odniesieniu do produktu. Dzięki temu możemy zobaczyć w jakim stopniu dany koszt jest związany z konkretnym produktem. W tym układzie koszty dzielimy na bezpośrednie i pośrednie. Do kosztów bezpośrednich zaliczamy koszty, które są bezpośrednio związane są z danym produktem na przykład materiały lub zużycie energii przez maszyny produkcyjne. Natomiast koszty pośrednie to koszty, które nie mogą być na podstawie dokumentacji wprost przyporządkowane do grup produktów. Kosztami pośrednimi będą na przykład koszty ogólnego zarządu. Najczęściej spotykane pozycję kosztów w układzie kalkulacyjnym to koszty:

  • działalności podstawowej (konto 500);
  • wydziałowe (konto 520);
  • zakupu (konto 522);
  • sprzedaży (konto 527);
  • handlowe (konto 528);
  • działalności pomocniczej (konto 530);
  • zarządu (konto 550);
  • rozliczenie kosztów działalności (konto 580);

Ewidencja kosztów w układzie mieszanym

Układ mieszany najczęściej jest stosowany w dużych przedsiębiorstwach. W przeciwieństwie do układu rodzajowego i kalkulacyjnego polega on na ewidencjonowaniu kosztów na dwóch zespołach kont.  Koszty ujmujemy w układzie rodzajowym (czwórki) następnie, przez konto 490 przenosimy koszty do układu kalkulacyjnego (piątek). W kolejnym artykule opiszę praktyczne przykłady ewidencji kosztów.